Симптоматик артериал гипертензия (САГ)- қон босимининг кўтарилиши, этиологик жиҳатдан маълум бўлган, одатда, қон босимини тартибга солиш билан шуғулланадиган органлар ёки тизимларнинг клиник жиҳатдан яхши аниқланган касалликлари билан боғлиқ.

Қон босимининг кўтарилиши бир қатор патологик ҳолатлар ва касалликларнинг энг муҳим аломатларидан биридир. Бундай ҳолда, чап қоринча миокардининг ҳаддан ташқари юкланиши ва гипертрофияси, артерияларнинг ўзгариши, турли органларга, биринчи навбатда юрак, мия, кўзлар ва буйракларга зарар етказилади. Юқори қон босими билан оғриган одамларнинг тахминан 70-85 фоизи эссенциал (бирламчи) гипертензиядан азият чекмоқда, гипертензиянинг тахминан 15-25 фоизи бошқа касалликларнинг аломатларидан бири хисобланган симптоматик гипертензиядир. Баъзи муаллифларнинг фикрига кўра, САГ анча кенг тарқалган (35% гача), аммо ҳар доим ҳам тўғри ташхис қўйилмайди.

 

Таснифлаш

Клиник амалиётда ҳозирда умумий қабул қилинган тасниф мавжуд эмас. Энг кўп ишлатиладиган тасниф Э. Э. Гогин (1991) томонидан қабул қилинган.

Э. Э. Гогиннинг таснифига кўра САГ нинг қуйидаги турлари ажратилади.

Юрак-қон томир (гемодинамик):

  1. Атеросклероз, брадикардия, аорта етишмовчилиги билан систолик;
  2. Ишемик ва коронар касалликдаги димланиш, митрал юрак касаллиги;
  3. Аортанинг коарктацияси пайтида тананинг юқори ярмининг гипертензияси;
  4. Қоннинг реологик хусусиятларини бузилганлиги, эритремия;
  5. Гиперкинетик қон айланиш синдроми, артериовеноз аневризмалар, анемия.

Буйрак:

  1. Буйрак артериясининг атеросклеротик стенози, фибромускуляр дисплази, Такаясу аортаартерити, тромбоз, буйрак томирлари шикастланиши, буйрак артерияси гипоплазияси билан қон томирлари;
  2. Сурункали пиелонефрит (П) туфайли интерститсиал нефрит, уролитиаз, гидронефроз билан;
  3. Буйраклар паренхимал жараёнлари, сурункали гломерулонефрит (Г), нефросклероз билан;
  4. Буйраклар сили, септик эмболия бўлган бириктирувчи тўқима касалликлари, васкулит касалликларида буйраклар шикастланиши;
  5. Буйракнинг туғма нуқсонлари билан (гипоплазия, дистопия, поликистоз, от тақаси шаклидаги буйрак ва бошқалар);
  6. Диябетик нефропатия, Ким-Мелстил-Вилсон гломерулосклерози, радиациядан кейинги нефросклероз, амилидоз;
  7. Гормонал-фаол ренинома.

Эндокрин:

  1. Тиреотоксикоз билан;
  2. Бирламчи алдостеронизм (Кон синдроми);
  3. Адренал кортекснинг идиопатик гиперплазияси (сохта бирламчи алдостеронизм);
  4. Глюкокортикоидга боғлиқ алдостеронизм;
  5. Иценко-Кушинг синдроми, глюкокортикостероидларнинг бузилган биосинтези;
  6. Феохромоцитома, параганглиома, феохромобластомалар;
  7. Акромегалия, гипофизар;
  8. Климактерик.

Марказий асаб тизимининг касалликлари ва органик шикастланишлари сабабли иккиламчи нейроген:

  1. Қон томир касалликлари ва мия ўсмалари;
  2. Марказий асаб тизимининг яллиғланишли жараёнлари (энцефалит, менингит, полиомиелит, дифтерия);
  3. Пост-қўзғалиш ва контузия синдроми;
  4. Полиневрит (порфирия, сурункали талий билан заҳарланиш).

Экзоген равишда аниқланган (кимёвий омиллар бўйича):

  1. туз;
  2. Глюкокортикоид, контрацептивлар, карбеноксолон, қизилмия ва глицерин кислотасининг бошқа ҳосилалари, индометацинни қабул қилиш асосида;
  3. Сурункали алиментар ва ички таъсирлар (тирамин, алкогол ва бошқалар).

САГ этиологик шаклларининг частотасига кўра, етакчилик буйрак гипертензиясига тегишли. Буйрак паренхимасининг касалликлари беморларни 70% да, вазоренал гипертензия  беморларнинг 20 %да аниқланади. САГ нинг эндокрин шакллари (10%), бирламчи алдостеронизм (3-4%), Иценко-Кушинг синдроми (2-3%) ва феохромоцитома (1-2%) кенг тарқалган.

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.